Davranış değişikliği, birey için işlevsel olmalıdır.
Değiştirilmek istenen davranış, yaşanılan ortamda pekiştirilmeye elverişli olmalıdır.
Değiştirilmek istenen davranış, başka davranışlar için ön koşul niteliği taşımalıdır.
Değiştirilmek istenen davranış, başkalarının bireyle daha olumlu etkileşime girmelerini sağlamalıdır.
Değiştirilmek istenilen davranış, bireyin önemli ortamlara girmesine katkı sağlamalıdır.
Değiştirilmek istenilen davranış, bireyin yaşına uygun olmalıdır.
Değiştirilmek istenilen davranış, bireyin bağımsız yaşamasına katkı sağlamalıdır.
Hedef Davranış Öncelik Sırasını Belirleme Ölçütleri
Hedef davranışlar içerisinde sakınca derecesi yüksek olanlara öncelik tanınmalıdır.
Süreğenlik gösteren davranışlar, önce ele alınmalıdır.
Başka davranışlar için ön koşul olma derecesi yüksek olan davranışlar önce ele
alınmalıdır.
Değiştirilmesi kolay davranışlardan başlanılmalıdır.
Değiştirme maliyeti uygun olan tercih edilmelidir
Amacı Belirginleştirme
Öğretici bu aşamada, sağaltımın hedefini betimleyen amacı belirginleştirir. Belirlenen hedef davranışı tanımlarken;
Kaç kez ya da kaç dakika süreyle meydana geldiği sayılabilir olmalıdır,
Meydana gelişi gözlenebilir olmalıdır,
Kendisinden daha belirgin ve daha kolay parçalara bölünemez şekilde olmasına dikkat edilmelidir,
Tanım açık ve okunaklı olmalı, zıt söylemleri içermemelidir,
Tanım tam ve sınırları belirgin olmalıdır.
Bir davranışsal amaçta dört öğenin bulunması gerekmektedir: (a) birey, (b) davranış, (c) koşullar, (d) ölçüt. Davranışsal amaç, hedef davranışlardaki değişikliğin öğrencide gerçekleşmesi beklendiğini anımsanarak ifadelendirilmelidir. Örneğin “yangın anında ''güvenliğin öğretilmesi” gibi bir amaç uygun ifadelendirilmiş bir amaç değildir. Doğrusu “yangın anında uyması gereken kuralları tanımlar” biçiminde olabilir. Davranışsal amaç oluşturulurken bireyden sergilemesi beklenen davranışın ne olduğu açık olarak, davranışsal ifade ile yazılmalıdır. Hedef davranış ölçülebilir ve gözlenebilir formda yazılmalıdır. Bunun için de, bireyin hedef davranış gerçekleştiğinde tam olarak ne yapacağı belirtilmelidir. Örneğin, “Öğrenci selamlaşma becerisini öğrenir”, “Cengiz alfabeyi bilir”, “Ayşin, zaman kavramını kavrar” gibi ifadeler davranışsal değildir. Bunların yerine, “Öğrenci, sınıfa girdiğinde 'Günaydın' der”, “Cengiz 29 harfi ezbere söyler”, “Çocuk saatin kaç olduğunu, saate bakarak söyler” gibi ifadeler kullanılmalıdır. Davranışsal amaçta davranışlar olumlu biçimde ifadelendirilmelidir. Bireyin ne yapmaması gerektiği değil, ne yapması gerektiği belirtilmelidir. Örneğin; “Ayşin 30 dakika süresince yanındaki arkadaşına tükürmez.” biçiminde bireyin ne yapmaması gerektiği değil “Ayşin 30 dakika süresince yanındaki arkadaşına tükürmeden oturur.” şeklinde ne yapması gerektiği belirtilmelidir.
Koşul, hedef davranışın gerçekleşeceği ortamı ya da bağlamı göstermektedir. Koşulda, aynı zamanda, bireyin davranışta bulunması için kendisine sunulan araç-gereçler de yer almalıdır. Örneğin, “Masada boncuklar kendisine verildiğinde ...”, “Derste sözlük verildiğinde .....”, “Sabah sınıfa girdiğinde .....” gibi. Ölçüt, bireyin hedef davranışı ne kadar iyi sergilemesinin beklenildiğini ortaya koyar.
Ölçüt belirlenirken üç noktaya dikkat edilmelidir: (a) Ölçüt, davranışın türüne göre çeşitli şekillerde ifade edilebilir. Örneğin, yüzde, basamak sayısı, oran, davranış sayısı vb. (b) Ölçüt, davranışın önemini yansıtabilmelidir. Örneğin, matematik dersi için rakamları tanımanın % 100 öğrenilmesi gibi. (c) Gerekli durumlarda bireyin yaşı dikkate alınarak, bireyin yaşıtlarından beklenen ölçüt hedef alınabilir.
(Devam Edecek)
Esenlikler Dilerim.