Bireylerin kalıtım ile ilgili özellikleri ve içinde yaşadıkları çevrenin özellikleri farklılık gösterdiği için gelişimde bireysel farklıklar söz konusudur. Gelişimin belli aşamalarının aynı yaş dönemi çocuklarında aynı anda geçekleşmesi beklenemez. Gelişme olgunlaşma süreci ile yaşantılar arasındaki öğrenmenin etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Gelişme, biyolojik olgunlaşmadan büyük ölçüde etkilenir. Bazı çocuklar 1 yaşında konuşmaya başlayabilir; bazı çocuklar da 10 aylıkken emekleyebilir. Bazı çocuklarda bu davranışların gelişimi uzun zaman alabilir. Çoğu kez anneler çocuklarını, aynı yaşta olan yakınlarının ve çevrelerindekilerin çocuklarıyla karşılaştırarak, o yürüyor benim çocuğum halen niye yürümedi, onun dört dişi çıkmış; oysaki bunun daha hiç dişi çıkmadı, diye endişelenerek mukayese etme eğilimi gösterebilirler. Oysaki her çocuğun kendine özgü bir gelişim biçimi vardır, bireysel farklılıklar göz ardı edilmemelidir.
Gelişimde Kritik Dönemler Vardır
Gelişimde belli davranışların kazanılması gereken dönemler vardır. İlgili davranış ilgili dönemde kazanılmadığı zaman daha sonraki dönemlerde telafi edilemez. Bu dönemde çocuğa uygun tecrübe ve ortam sağlanmalıdır. İçinde bulunulan dönem dikkate alınmaz ise, daha sonraki dönemlerde istenen gelişme sağlanamaz. Gelişimde geriye dönüş çok zordur. İlk devrenin etkileri daha sonraki dönemlerde silinememektedir. Örneğin; insanlar ile ilgili olarak 1800 yıllarında Fransa’nın güneyindeki ormanlık bölgede bulunan 10–11 yaşlarındaki Ayevron’un vahşi çocuğu Viktor bulunduğunda hiçbir dili bilmez ve konuşamaz haldeydi. Yürümüyor dört ayak üzerinde gidiyordu. Bir şeye uzun süre dikkat edemiyordu. İnsanlardan korkuyor ve sosyal ilişkilerden kaçınıyordu. Beş yıllık bir eğitimden sonra birkaç kelime ve isimden başka bir şey söyleyemedi. Kendi başına yaşayıp sosyal ilişki kurmayı öğrenemedi. Bu örnek gelişimde zamanlamanın yani; kritik dönemin önemini göstermektedir.
Gelişimde Bir Sıra Vardır
Gelişim süreklidir. Bu süreklilik içindeki değişmeler belli bir sıra içinde oluşur. Çocuklar belli zamanlarda belli değişmeler geçirir. Bedensel ve motor gelişimleri sırasında yapısal ve işlevsel özellikler belirli bir sırayla ortaya çıkar. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.
- Gelişim baştan ayağa doğrudur.
- Gelişim içten dışa doğrudur.
- Gelişim genelden özele doğrudur.
- Gelişim Baştan Ayağa Doğru Olur
Doğum öncesinde bebeğin önce baş, daha sonra başa yakın bölgelerden ayaklara doğru bir gelişme görülür. Doğumdan sonrada ilk önce baş, daha sonra gövde, en sonda bacak ve ayak kaslarının kontrolü ortaya çıkar.
- Gelişim İçten Dışa Doğrudur
Gelişim bedenin iç kısımlarından dışa doğrudur. Örneğin, ilk önce omuzlar daha sonra
kollar, en son da eller gelişir. Ellerin kontrolü, parmakların kontrolünden daha önce ortaya
çıkar.
- Gelişim Genelden Özele Doğrudur
Bebekte önce büyük kas kontrolü başlar, daha sonra da küçük kas kontrol edilir. Bebekler oturmayı öğrenmeden önce başını dik tutmayı, emeklemeden önce oturmayı, yürümeden önce emeklemeyi başarırlar. Bu gelişim sırası bütün bebeklerde aynıdır; ancak zaman farklı olabilir.
(Devam Edecek)
Esenlikler Dilerim.
