Debreli Hasan, Trakya’da Drama’da büyümüş ve 1800’lü yılların sonu ile 1900’lü yılların başında Debreli lakabıyla tanınmış bir halk kahramanı, eşkıyadır. Mübadele öncesi dönemde Drama-Serez-Sarısaban bölgelerinde faaliyet göstermiştir.
Ege dağlarının kahramanı Çakırcalı Efe ile hemen hemen aynı yıllarda yaşadığı tahmin edilmektedir. Bazı kaynaklarda bu iki ünlü eşkıyanın karşılaştığı bile söylenmektedir. Debreli Hasan da Çakırcalı gibi zenginden alan, yoksul halka dağıtan bir halk eşkıyasıdır. Kendisi için harcamamış, elde ettiği bütün varlığını halk için harcamıştır. Asıl mekânı Makedonya Dağları’dır. Yaklaşık kırk yıl boyunca bu dağlarda hüküm sürmüştür.
Türküde adı geçen Drama Köprüsü’nü de halkın kullanması için, zenginlerden aldıkları ile yaptırmıştır. Debreli Hasan ve Çakırcalı, devletin olduğu kadar o yıllarda kervanlar ile ticaret yapmaya çalışan zenginlerin de büyük korkuları olmuştur.
Hâlâ bölgede halkın ağzından söylenen “Debreli’den geçsen, Çakırcalı’dan geçemezsin” sözü tam olarak bunu ifade etmektedir. Debreli Hasan’ın kalabalık bir birliği yoktur. En bilineni Karakedi lakaplı bir kızanıdır.
Debreli’nin halkın gözünde büyük bir üne ve sevgiye sahip olmasının en büyük nedeni, yoksullara yardım etmesi ve özellikle de yoksul ama evlenemeyen gençleri evlendirmesidir. Bir keresinde evlenmek isteyen ama bunun için para bulamayan bir genç, yanına, tek sahip olduğu mal olan danasını alarak satmak için pazara giderken Debreli Hasan tarafından yolu kesilir. Debreli Hasan, kısa sürede delikanlıdan durumu öğrenir. Gence düğün için gereken bütün parayı verir. Ayrıca da danasını satmaması için kendisini öğütler. Bu gibi örnekler Debreli’nin ününün büyümesine yol açar.
Uzun yıllar boyunca üzerine gelen birlikleri bozan Debreli Hasan, tutsak yoldaşlarının umudu olmayı sürdürmüştür.
Adaleti ile kısa sürede Trakya’nın, daha sonra da tüm Anadolu’nun kalbine yerleşmiştir. Adına yakılan bu türkü de kahramanlığı, yoldaşlığı anlatır.
Söylentiye göre mübadelede güvenlik güçlerinin elinden kaçmayı başarmış ve Türkiye’ye göç etmiştir.
Drama Köprüsü bre Hasan dardır geçilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
Anadan geçilir bre Hasan yardan geçilmez
At Martini de bre Hasan dağlar inlesin
Drama Mahpusunda bre Hasan dostlar dinlesin
Mezar taşlarını Bre Hasan koyun mu sandın
Adam öldürmeyi bre Hasan oyun mu sandın
Drama Mahpusunu bre Hasan evin mi sandın
At martini de Bre Hasan dağlar inlesin
Drama Mahpusunda bre Hasan dostlar dinlesin
Kaynak: Öyküsüyle Türküsüyle Batı Trakya Türküleri
Reşit Salim – Osman H. Arda
