Merkezi Tahran’da bulunan Asya Belediye Başkanları Forumu, İran’ın üçüncü büyük kenti olan ve hava kirliği ile sık sık gündeme gelen Tebriz ile birlikte Antalya’yı 2025 yılının Çevre Başkenti unvanına layık gördü. Antalya Büyükşehir Belediyesi, bu gelişmeyi, “Asya Belediye Başkanları Forumu, çevresel zorluklarla başa çıkmada olağanüstü bir liderliğe örnek teşkil etmek ve kentsel sürdürülebilirlik ve biyoçeşitliliği korumaya yönelik çığır açan yaklaşımları için Antalya Büyükşehir Belediyesi’ni kutlayarak Antalya’yı ‘2025 yılı Çevre Başkenti’ olarak seçtiğini duyurdu” ifadeleriyle paylaştı.
2025 YILI ÇEVRE BAŞKENTİ OLDUĞUNU DUYURDU
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin basına servis ettiği bültende, Asya Belediye Başkanları Forumu’nun düzenlediği yarışmada, Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin çevre, iklim değişikliği ve sürdürülebilir enerji konularındaki çalışmalarını sunduğu rapor değerlendirilerek Antalya, ‘2025 yılı Çevre Başkenti’ olarak seçildiği duyuruldu.
‘BÖCEK’TEN DOĞAYI KORUYAN SAYISIZ PROJE’
Konuyla ilgili bültende şöyle denildi: “Gelecek nesillere yaşanabilir bir Antalya ve dünya bırakmak için çevre ve doğa dostu projelere büyük önem veren Antalya Büyükşehir Belediyesi, Başkan Muhittin Böcek’in göreve gelmesinin ardından çevreyi ve doğayı korumaya yönelik sayısız proje gerçekleştirdi. Bu çalışmalarla farklı kurum ve kuruluşlardan 21 çevre ödülüne layık görülen Antalya Büyükşehir Belediyesi başarılarına yenilerini eklemeye devam ediyor.”
‘FARK YARATAN PROJELERİMİZ’
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin uluslararası alanda kazandığı 21. Çevre ödülünün yeni çalışmalar ve projeler için teşvik edici olduğunu söyleyen Başkan Muhittin Böcek, “Fark yaratan çevre projelerimizin ulusal ve uluslararası alanda dikkat çekmesi bizlere mutluluk ve moral verirken, çevre ve doğa için daha fazla çalışma konusunda bizleri teşvik ediyor. Ortak değerimiz olan çevre konusunda işbirliği ve koordinasyon halinde çalışan ilgili birimlerimiz ve çalışma arkadaşlarımızla peyzaj, tarım, ulaşım, enerji yönetimi, çevre sağlığı, su yönetimi, deniz kirliliği ve kontrolü, çevre eğitim ve bilinçlendirme gibi birçok alanda örnek uygulamaları kent genelinde yürütmeye ve yaygınlaştırmaya devam edeceğiz” diye konuştu.
TAHRAN’DAN GELEN ‘ÇEVRE BAŞKENTİ’ ÖDÜLÜ
Merkezi İran’ın başkenti Tahran’da bulunan Asya Belediye Başkanları Forumu, 2007’de Tahran Belediyesi’nin önerisiyle kuruldu. İran başta olmak üzere Türkiye, Tacikistan, Türkmenistan, Hindistan, Azerbaycan, Suriye, Ermenistan, Afganistan, Abhazya, Moğolistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman gibi ülkelerin yanında Senegal, Gambiya ve Nijerya gibi Afrika ülkelerinden yaklaşık yüz belediye foruma üye.
ÇEVRE, TURİZM VE KÜLTÜR BAŞKENTLERİ
Asya Belediye Başkanları Forumu’nun Genel Sekreterliğini, kamu diplomasisi, yayıncılık ve medya konularında çalışmaları bulunan Hamid Rıza Gulamzade yürütüyor. Tahran merkezli kuruluş, belediyelerin yaptığı başvuruların değerlendirildiği yarışma sonrası bu yıl çevre, turizm ve kültür başkenti olarak seçilen kentleri duyurdu.
ANTALYA VE TEBRİZ ÇEVRE BAŞKENTİ
Antalya, Tebriz’le birlikte 2025 yılının ‘Çevre Başkenti’ unvanına değer görüldü. Kuruluşun yaptığı duyuruda, “AMF, sürdürülebilirlikteki liderliklerini onurlandırarak Tebriz (İran) ve Antalya'yı (Türkiye) Çevre Başkenti unvanının ortak kazananları olarak ilan etti” ifadelerine yer verildi. Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin konuyla ilgili bülteninde, Tebriz’den söz edilmemesi dikkat çekiyor.
KİRMANŞAH KÜLTÜR, İSFAHAN TURİZM BAŞKENTİ SEÇİLDİ
İran’ın Kirmanşah kenti, ‘zengin mirası ve yaratıcılığı’ nedeniyle 2025 yılının ‘Kültür Başkenti’ unvanına layık görülürken, İsfahan kenti ise ‘tarihi cazibesi ve modern cazibe merkezlerinin karışımı’ nedeniyle 2025’in ‘Turizm Başkenti’ olarak seçildi.
‘İŞBİRLİĞİNİ TEŞVİK ETMEK AMAÇLANIYOR’
Asya Belediye Başkanları Forumu’nun konuyla ilgili açıklamasında, yarışma sonucu kentlere verilen bu unvanların, Asya genelinde kültür, çevre ve turizmde daha fazla iş birliğini teşvik etmesinin umulduğu kaydedildi.
ÇEVRE BAŞKENTİNDE ÜRKÜTÜCÜ HAVA KİRLİLİĞİ
Antalya ile birlikte ‘2025 Çevre Başkenti’ olarak ilan edilen Tebriz, Asya’da havası en kirli kentlerden biri olarak biliniyor. Aralık 2021’de hava kirliliğinin yüksek seviyeye çıkması yüzünden okulların tatil edildiği Tebriz’de ölçülen hava kirliliğinin hassas gruplar için ciddi sağlık etkileri doğurabileceği bildirilmişti.
İRNA: ‘TEBRİZ’DE HAVA HERKES İÇİN SAĞLIKSIZ’
İran’ın resmi Haber Ajansı İRNA ise 9 Aralık 2024 tarihinde servis ettiği fotoğraflarla Tebriz’de insan sağlığını tehdit eder boyuta ulaşan hava kirliliğini, “Tebriz’de hava kalitesi düşüktü ve tüm yaş grupları için sağlıksızdı” ifadeleriyle duyurdu.
‘DIŞARIDA GEÇİRDİĞİNİZ SÜREYİ AZALTIN’
Dünyanın önde gelen hava durumu servislerinden biri olan AccuWeather’in 11 Şubat 2025 tarihinde akşam saatlerinde sunduğu verilere göre Tebriz’in hava kalitesi ‘kötü’ kategorisinde gösterilerek şu bilgilere yer veriliyor: “Hava yüksek bir kirlilik düzeyine ulaştı. Hassas gruplar için sağlıksız bir durum. Nefes alma güçlüğü ve boğazda tahriş gibi belirtiler varsa dışarıda geçirdiğiniz süreyi azaltın.”
ÖDÜLLER BELEDİYELER İÇİN BİRER ETİKET
Tahran merkezli kuruluşun, Antalya ile birlikte ‘2025 Çevre Başkenti’ unvanı verdiği Tebriz’in, ülkenin resmi haber ajansı tarafından hava kirliliği ile gündeme getirilmesi, belediyelere için birer etikete dönüşen ödül mekanizmasının geldiği noktayı da gözler önüne seriyor.
HALKIN ÇEVRE DUYARLIĞI GÖZARDI EDİLDİ
Kamuoyundan gelen itirazlara rağmen falezlerin ışıklandırılması projesinde ısrar ederek halkın çevre duyarlılığını gözardı eden Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin ‘çevre’ ödülleri tartışma konusu oldu.
ÖDÜLLERDE TÜRÇEV DETAYI
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nde Başkan Muhittin Böcek döneminde en fazla çevre ödülünün TÜRÇEV tarafından verildiği görülüyor. TÜRÇEV’in Antalya Temsilcisi olan Lokman Atasoy, Mayıs 2021’de Başkan Böcek’in ‘Çevre Danışmanı’ olarak göreve başladı. Ancak Atasoy’un belediye ile bağlarının danışmanlık resmiyet kazanmadan önce de sürdüğü biliniyor. TÜRÇEV’in Başkan Böcek döneminde Büyükşehir Belediyesi’ne verdiği ilk ödül 2020’de. Büyükşehir Belediyesi, 2020’den itibaren 2024’e kadar her yıl TÜRÇEV’in ‘En İyi Çevre Eğitim Etkinlikleri’ ödülüne abone oldu.
ÜCRET KARŞILIĞI MAVİ BAYRAK DAĞITILIYOR
Buna ek olarak Antalya Büyükşehir Belediyesi’ne 2023’de bir ödül de TÜRÇEV’in de bağlı olduğu Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı-FEE tarafından verildi. FEE, bilimsel açıdan bir koruma kriteri sağlamayan, ancak turizm sektörü açısından bir etiket olarak görülen ve ücret karşılığında verilen ‘Mavi Bayrak’ sertifikasının da mucidi olarak biliniyor. Büyükşehir Belediyesi, FEE’nin verdiği ödülün gerekçesini, “Enerji Tasarrufu ve Enerji Yönetimi kategorisinde Çevre Eğitim ve İnovasyon Merkezi’miz, gerek enerji tasarrufu ve enerji yönetimi alanında örnek bir bina olması, gerekse sürekli eğitim merkezi olarak yaptığı sürdürülebilir yaşama dönük etkinlikler ile Mavi Bayrak Uluslararası En İyi Uygulama Örnekleri arasında en iyi üç uygulamadan biri olarak ödül almıştır” şeklinde açıkladı.
TURŞU KURMANIN ADI ‘İNOVASYON’ OLDU
Karaalioğlu Parkı içindeki merkezde, daha önce ASMEK’te yapılan kurslara benzer hobi amaçlı etkinlikler düzenleniyor. Taş boyamadan, mum yapımına, topaç atölyesinden duvar süsü yapımına, çoraptan kukla yapımından kartondan el işlerine birçok atölye ve eğitim etkinlikleri yapılıyor. Ancak turşu kurmadan bitki çayı demlemeye uzanan bu tür kurs ve eğitimlerin ‘çevre ve inovasyon’ gibi bir başlık altında sunulması, kurumun çevre konusundaki vizyonunu ortaya koyuyor.
EN FAZLA MAVİ BAYRAK ANTALYA’DA
TÜRÇEV’in en çok Mavi Bayrak sertifikası verdiği il olan Antalya’da toplam 233 mavi bayraklı plaj bulunuyor. Tüm Türkiye’de 567 mavi bayraklı plaj olduğu göz önüne alındığında, yaklaşık yarısının Antalya’da olduğu görülüyor. Antalya’da Konyaaltı ve Lara sahillerinde Haziran 2022’de görülen ağır petrol kirliliğinin denize girenlere zift gibi yapışması üzerine büyük tedirginlik yaşandığı sırada Mavi Bayrak’ların ‘yarıya’ indirilmesi, çevre konusundaki göz boyamacı etiketçiliğin halk sağlığı konusunda nelerin gözardı edilebileceğinin çarpıcı örneklerinden biriydi.
ANTALYA’DA BOL ÖDÜLLÜ ÇEVRE YIKIMI DÖNEMİ
Antalya çevresel yıkımlar konusunda Türkiye’de en sorunlu kentlerden biri. Antalya Kent İzleme Platformu’nun her yıl açıkladığı ‘Kent Hakkı İhlalleri’ raporlarında ‘çevre’ başlığı altında bir araya getirilen sorunların sayısı bir hayli fazla. Bunların büyük ölçüde basına yansımış olan konular olduğu düşünülünce sorunun gerçek boyutunun çok daha fazla olduğu anlaşılıyor. Bütün bu gerçekliğe karşın Büyükşehir Belediyesi yönetiminin yarışmalar, aidat ödemeli üyelikler ya da mavi bayrak örneğinde olduğu gibi bir başka açıdan bakınca, TÜRÇEV’e en çok sertifika ücreti ödeyen kent olan Antalya’nın ‘üst üste’ her yıl ödüllendirilmesi mevcuttaki yakıcı sorunların üzerini örtmeye yetmiyor.
HAFIZALARA KAZINAN İHLALLER
Kent ve ülke kamuoyunun hafızasındaki yerini koruyan son 5-6 yılın belli başlı çevre sorunları arasında Düden Çayı’nda kirlilik kaynaklı balık ölümleri, Boğaçayı’nın doğal dokusunun yok edilerek betondan bir havuza dönüştürülmesinin yarattığı sorunlar, falezlerin (yat limanı bölümü) ışıklandırılması, Konyaaltı ve Lara sahillerindeki petrol kaynaklı kirlilik, Alanya’da denize karışan atık su nedeniyle yaşanan deniz kirliliği, Kaş’ta özellikle yaz aylarında ortaya çıkan yetersiz arıtma kaynaklı deniz kirliliği, Karaalioğlu Parkı’ndaki sit alanında mevzuata aykırı yapılaşma ilk akla gelen örnekler. Konyaaltı sahilindeki önlenemeyen kıyı kenar çizgisi ihlalleri ile kentin içme suyu rezervi olarak ayrılan Karacaören Barajının ağır kirliliği de bu listeye eklenebilir. Sayıştay raporlarına da konu olan içme suyu ölçümlerinin ilgili birimlere sunulmaması da bir tür çevre hakkı ihlali. Çevre Başkenti unvanının açıklandığı günlerde kentin su kaynaklarının bulunduğu koruma altındaki Kırkgöz su kaynaklarının yapılaşma tehdidi altında olduğu haberlerinin de gündeme gelmesi dikkat çekiciydi.
İMAR RANTI ÇEVRE İÇİN TEHDİT
Tarımın ve turizmin başkenti olarak adlandırılan Antalya’da her iki alanın geleceği temiz ve iyi korunmuş sağlıklı bir çevreye bağlı. Gazipaşa’dan Kaş’a hızla artan ve ilin doğal peyzajına ve doğasına büyük zararlar vererek genişleyen beton ve imar rantı ile buna bağlı trafik ve altyapı sorunları, kentin yeterince tartışılmayan önemli çevre başlıklarından biri. Antalya’da istisnasız her ilçede yaşanan bu sorun, belediye meclislerinin imar revizyonları ve kullanım kararı değişiklikleri, emsal artışları gibi kararlarıyla giderek daha da katmerleniyor.
ANTALYA HANGİ ÇEVRENİN BAŞKENTİ?
Bu tablo ortadayken, Başkan Muhittin Böcek, Tahran’dan gelen ve göz boyamaktan başka bir anlamı olmayan ödülü, “Turizmin ve tarımın başkenti olarak her daim övündüğümüz Antalya'mız, artık çevrenin de başkenti olarak tescillendi. 2025 Yılı Çevre Başkenti ödülümüz hayırlı olsun” ifadeleriyle duyurdu. Ancak yaşananlara bakıldığında Antalya’nın son yıllarda sessiz sedasız rant çevrelerinin başkenti olduğunu söylemek hiç de abartılı olmaz.
KENTİ YÖNETENLERİN SORUMLULUĞU
Yüzeysel ve günü kurtarmaya dönük ödül mekanizması, kurumlar için bir motivasyon kaynağı olabilir. Ancak bu etiketlendirmenin mevcuttaki çevre sorunlarının üstünü örterek Antalya’yı ‘çevrenin başkenti’ ilan etmek; olsa olsa tarımın ve turizmin başkentliğini de riske atan bir aymazlık olur. Kenti yönetenlerin bu konudaki sorumluluğunun yalnızca görev süreleriyle sınırlı olmadığı da unutulmamalı. Özal döneminin Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral’ın, Çernobil felaketinin ardından 12 Ağustos 1986’da Rize’de basın mensuplarının önünde yaptığı şovdan sonra adının ölümünden sonra bile “Radyasyonlu çay içen Bakan” olarak anıldığı unutulmamalı…
