Orta Asya'nın kalbinde yer alan Tacikistan nefes kesici dağ manzaraları, zengin tarihi ve kültürü ile dikkat çeken bir ülkedir. Nüfusunun büyük çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu Tacikistan, laik bir cumhuriyet sistemiyle yönetilmektedir. Peki, Tacikistan dini nedir? Müslüman mı?
Tacikistan Nerede?
Tacikistan, Orta Asya'da yer alan ve denize kıyısı olmayan bir kara devletidir. Kuzeyde Kırgızistan, doğuda Çin, güneyde Afganistan ve batıda Özbekistan ile komşudur. Başkenti ve en büyük şehri Duşanbe'dir. Yüzölçümü ise 143.100 kilometrekaredir ve dağlık bir ülkedir.
Tacikistan Türk Mü?
Tacikistan'ın etnik yapısı oldukça karmaşıktır. Yaşayan halkın %80'den fazlasını Tacikler oluşturmaktadır. Tacikler, İrani bir halktır ve Farsçaya oldukça yakın olan Tacikçe dilini konuşur. Bu açıdan bakıldığında Türk sayılmazlar. Ancak Taciklerin etnik kökeni sadece İrani halklara dayanmaz. Tacikistan toprakları tarih boyunca birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmıştır ve bu medeniyetlerin her biri etnik kimliğe katkıda bulunmuştur.
Bölgeye göç eden Türk boyları da Taciklerin etnik kimliğinde önemli bir rol oynamıştır. Özellikle Karahanlılar ve Karakoyunlular gibi Türk devletlerinin hakimiyeti altında kalan Tacikistan topraklarında Türk dili ve kültürü bilinmiştir. Bu nedenle Tacikler arasında Türk kökenli olanlar da vardır. Tüm bu bilgilere ek olarak Tacikistan'ın dini inancı nedir? Yazının devamında…
Tacikistan Dini Nedir?
Tacikistan'da en yaygın din İslam'dır. Nüfusun yaklaşık %98'i Müslümandır. Müslümanların %95'i Sünni, %3'ü ise Şii'dir. Sünni Müslümanlar arasında Hanefi mezhebi en yaygınıdır. Şii Müslümanlar ise İsmaili mezhebinin Nizariye koluna mensuptur. İslam, Tacikistan dini üzerinde 7. yüzyıldan beri varlığını sürdürmektedir. Ülkenin kültürü ve gelenekleri üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Sovyet döneminden sonra ise Tacikistan'da dini özgürlükler artmıştır. Ülkede çok sayıda cami, medrese ve dini eğitim kurumu bulunmaktadır.
Ancak son yıllarda Tacikistan hükümeti milli kültürel değerlerine sahip çıkmak için dini uygulamalar üzerinde bazı kısıtlamalar getirmeye başlamıştır. Örneğin; 2024 yılında başörtüsü takmak, dini bayramları kutlamak ve çocukların dini eğitime katılması yasaklanmıştır. Bu kararın arkasındaki amaç batıl inanç ile aşırıcılığın önlenmesi ve bayramlarda israfa yer vermemek şeklindedir. Bununla birlikte İslam hala Tacikistan dininde önemli bir rol oynamaktadır ve birçok insan için günlük yaşamın önemli bir parçasıdır.
Tacikistan Bayrağı
Tacikistan bayrağı, üç yatay şeritten oluşur ve üç renklidir. En üstte kırmızı, ortada beyaz ve en altta yeşil şerit bulunur. Beyaz şeridin ortasında 7 adet altın sarısı beş köşeli yıldız ile çevrelenmiş altın sarısı bir taç yer alır. Kırmızı renk ulusun birliğini, zaferi ve güneşin doğuşunu temsil eder. Beyaz renk ise saflığı, ahlakı, dağların kar ve buzunu ve pamuğu sembolize eder. Yeşil renk ise doğayı, bereketi ve Tacikistan dini İslam’ı simgeler.
Tacik adı etimolojide Farsça “taj” kelimesi ile bağlantılı olduğundan taç sembolü Samanileri ve Tacik halkını temsil eder. Tacikistan bayrağı Fars mitolojisinde mükemmelliği ve mutluluğu temsil eden yedi sayısının önemi nedeniyle yedi yıldıza sahiptir. Bu bayrak 9 Eylül 1991 tarihinde kabul edilmiştir ve o zamandan beri Tacikistan dini ile ulusal kimliğinin önemli bir sembolü olmuştur.
Tacikistan Nüfusu
Tacikistan nüfusu 2024 yılı itibarıyla yaklaşık 9.537.645 kişidir. Bu nüfusun %70'i 30 yaşın altında ve %30'u ise 14-30 yaş aralığında yer alarak ülkenin oldukça genç bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir. Son zamanlarda nüfus artışı sürekli olarak artmakta ve bu durum ülke ekonomisi ve sosyal altyapısı üzerinde birtakım baskılar yaratmaktadır. 2010 yılında 7.7 milyon olan nüfus, 2020 yılında 9.3 milyon kişiye ulaşmıştır.
Tacikistan'ın Yüzde Kaçı Türk?
Tacikistan'da tek bir Türk etnik grubu yoktur, fakat Türk kökenli iki ana grup bulunur. Ülkenin en büyük ikinci etnik grubunu oluşturan Özbekler nüfusun yaklaşık %12.2'sini oluşturur. Özbekler, 16. yüzyıldan beri Tacikistan topraklarında yaşamaktadır ve Türkçenin bir lehçesi olan Özbekçeyi konuşur. Tacikistan'ın kuzeydoğu bölgelerinde yaşayan Uygurlar ise nüfusun yaklaşık %0.1'ini oluşturur. Uygurlar 19. yüzyılda Çin'den göç ederek Tacikistan'a yerleşmiştir ve Uygur Türkçesini konuşur. Dolayısıyla Tacikistan'da yaşayan Türk kökenli insanların oranı yaklaşık %12.3'tür.
Tacikistan Dili
Tacikistan dinine ek olarak insanların konuştuğu dil de sıklıkla merak edilmektedir. Tacikçe dili ülkenin resmi dilidir ve çoğunlukla Tacikistan'da yaşayan Tacikler tarafından konuşulur. Yaklaşık 7.5 milyon kişi tarafından konuşulan Tacikçe, İrani diller grubuna aittir ve Farsçanın bir lehçesidir. Kiril alfabesi ile yazılır ve Arap alfabesi de geçmişte kullanılmıştır. Arapça ve Farsçadan birçok kelime ödünç almıştır. Kendine özgü bazı kelimeleri ve dilbilgisi kuralları da vardır.
Afganistan ve Özbekistan'daki Tacik azınlıklar tarafından da konuşulur ve uluslararası ilişkilerde de Tacikistan'ı temsil eden bir dildir. UNESCO tarafından tehlike altındaki diller listesine dahil edilen Tacikçede 39 harf bulunur.
Tacikistan'ın Yönetim Şekli
Tacikistan, 1992 yılından beri başkanlık sistemiyle yönetilen bir cumhuriyettir. Bu sistemde devlet başkanı hem devlet başkanı hem de hükümet başkanı olarak görev yapar ve oldukça geniş yetkilere sahiptir. Ülkenin ilk ve tek cumhurbaşkanı olan İmamali Rahmon 1992 yılından beri iktidardadır. Rahmon'un iki kez yeniden seçilmesi cumhurbaşkanlığı süresini 2029 yılına kadar uzatmıştır. Hükümeti atama ve görevden alma, yasama organını feshetme, savaş ilan etme ve acil durum ilan etme gibi önemli yetkilere sahiptir.
Bu geniş yetkiler muhalefet partilerinin zayıf olması ve basın özgürlüğünün kısıtlı olması nedeniyle Tacikistan'daki demokrasi ve insan hakları konusunda endişelere yol açmaktadır. Eleştirmenler, cumhurbaşkanının tek adam yönetimi kurduğunu ve muhalefetin sesini bastırdığını savunmaktadır. Üstelik parlamentonun yetkileri sınırlıdır ve cumhurbaşkanının kararlarını veto etme yetkisi yoktur. Yargı da bağımsız olması gerekirken cumhurbaşkanının ve iktidar partisinin etkisi altındadır.
Bu haberimizde sizin için Tacikistan dini ve yönetim şekli hakkında detaylı bilgilere yer verdik.
