Antalya’nın dünyaca ünlü filozof, ozan, bilim insanı ve hekimleri bulunmaktadır. Pergeli matematikçi Apollonius, Xanthuslu Neoplatoncu filozof, matematikçi Proclus, Pnömatik okulun kurucusu Attaleia'lı hekim Athenaeus, Sideli ünlü hekim ve ozan Marcellus, Sideli hukukçu Tribonianus, “Tıp yazınının Homeros’u” denilen Rhodiapolisli hekim Heracleitus, Phaselisli Peripatetik filozof Critolaus ve bu haftaki portre konuğumuz Phaselisli filozof, hatip, trajedi yazarı, ozan Theodectes bunlardan bazılarıdır.

ARİSTOTELES’İN DOSTU

Phaselisli Theodectes, Platon, (Atinalı ünlü hatip) İsocrates ve Aristoteles'in öğrencisidir. Aristoteles - Teheodoctes yakınlığının hoca - öğrenci ilişkisinden daha yakın bir ilişki olduğu söylenir. Theodectes, filozofluğu, hatipliği, ozanlığı kadar, yakışıklılığı ve belleğinin güçlülüğü ile de ünlüdür. Theodectes’in belleği o kadar güçlüdür ki çok sayıda şiiri ezberine geçirmesi için bir kez duyması yetmektedir. Aristoteles’in Retorik adlı Türkçe’ye de çevrilmiş olan eserinin Theodectes'e ait olabileceğini savunanlar olsa da, Aristoteles'in Retorik'te Theodectes'e çok sayıda atıfta bulunması bu varsayımla uyuşmamakta.

BÜYÜK ÖDÜLLERİN SAHİBİ

Theodectes dramatik yarışmalara on üç kez katılarak, bunların sekizinden galip ayrılır. Karia Kraliçesi Artemisia, eşi Mousulos için Halicarnassus’ta (Bodrum) dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen ünlü mezarı yaptırdıktan sonra, onun anısına görkemli bir tören düzenler. Tören içinde büyük parasal ve daha başka ödüller koyarak bir de hitabet yarışmasına yer verir. Theodectes, Erythraeli Naucrates, Apollonialı (Pontus) hatip Isocrates ve Khioslu Theopompus’un katıldığı yarışmada büyük ödülün sahibi bazılarına göre Theodectes, bazılarına göre Theopomposolur.

ESERLERİ

Theodectes’in50 oyunu bulunduğu, Retorik Sanatıadlı manzum bir eser ve daha başka düzyazı eserler yazdığı söylenir. Aristoteles’in, Retorik adlı kitabına aktarımlarda bulunduğu Theodectes’in eserleri şu şekilde: Alkmaion, Sokrates, Yasa, Aias, Orestes, Theodektia. Aristoteles Poetika adlı eserinde de Theodectes'in eserlerine başvurularda bulunur. Baht dönüşüne neden olan olayların geri dönmesini işleyen eserler arasında Theodektes'in Lynkeus'unu örnek veren Aristoteles, bir başka yerde Theodectes'in Tydeus adlı eserine atıfta bulunur.Theodectes’in görüşlerine değinen bir başka Antik Çağ Yazarı Eusebius’tur. Eusebius, Theodectes'in Alcmaeon adlı eserinden aktarımda bulunur. Aulus Gellius, Theodektes’in Mausolos adlı bir tragedyasının kendi dönemine kadar koruna geldiğini; Theodectes'in bu eseriyle okuyucuyu manzum eserlerine nazaran çok daha fazla hoşnut ettiğini söyler. Diogenes Laertius, Aristoteles'in sanatla ilgili kitapları arasında Theodectes'in Sanatı adlı bir kitabı olduğunu belirtir. Bu durum, Aristoteles’in Retorik adlı eserini yazarken Theodectes’in Retorik adlı eserinden olduğu gibi bu eserinden de yararlanmış olduğuna yorulabilir. William Smith’in sözlük yazarlarından Philip Smith, Theodectes'le ilgili biyografisinde ona ait olduğu söylenen trajedileri Aias, Alcmaion, Helene, Thyestes, Lynceus, Mausolus, Oidipus, Orestes, Tydeus, Philoktetes, şeklinde sıralar; Theseus, Bellerophontes, Memnos ve Achilleus adlı trajedileri de olabileceğini kaydeder.

BULMACA UZMANI

Athenaeus,Theodectes'in bulmaca konusunda uzman olduğunu, sorulan her türlü bilmeceyi cevaplamakta son derece zeki bir kişi olduğunu vurgular.

DERS VEREREK GEÇİNİYORDU

Photius, Theodoctes'in ekonomik maddi durumu iyi olmadığı için parayla söylevler yazdığını, geçimini gençlere ücretli dersler vererek sağladığını söyler.

İSKENDER’DEN ONUR ÇELENGİ

Büyük İskender'in Theodectes'i çok sevdiği anlaşılmakta. Plutarkhos, İskender'in bu hayranlığını şu anekdot ile aktarır: "İskender, Phaselis'te kaldığı dönemde gezinirken şehrin merkezinde Theodectes'in heykelini görür. Yiyip içtikten sonra, biraz da içkinin etkisi altında şarkı söyleyerek heykeli çelenklerle süsler. Aristoteles sayesinde tanıyıp takdir ettiği, artık hayatta olmayan filozofa saygısını bu şekilde göstermiş olur."Plutarchos, Theodoctes'in Atina'da da Cyamites Tapınağı'na giden yolda bir anıtı bulunduğunu da kaydeder.

MEZARI ATİNA’DA

Pausanias, 41 yaşında ölen Theodectes için,“Atina'daki Cephisus Nehri’nin karşısında Zeus Meilichius'un eski bir sunağı bulunur. Bu sunakta Theseus, Pittheus aracılığıyla kendisiyle akraba olan Sinis de dâhil olmak üzere haydutları öldürdükten sonra Phytalus'un soyundan gelenlerin ellerinde arınma elde eder. Burada Phaselisli Theodectes’in ve ayrıca Mnesitheus'un mezarı bulunmaktadır,” der.

GENÇ THEODOCTES

Theodectes’in kendi ismini verdiği bir de oğlu bulunmakta. Dilbilgisi uzmanı (retor) olan Genç Theodectes’in Alexander'e* Övgü, Tarihisel Monografiler; Barbar Gelenekleri,Retorik Sanatı adlı eserleri ve diğer birçok monografisi bulunmakta.

*Epirus bölgesinde yaşayan Molosyalıların bir kralı; Makedonyalı 2. Philip'in kayınbiraderi.

Muhabir: MUSTAFA KOÇ