Tarım ve Orman Bakanlığı, domates fiyatlarındaki artışı ve depremi gerekçe göstererek gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarının sağlanması amacıyla domates ihracatını 14 Nisan 2023’e kadar kısıtladı. Karara ilk tepki BATI Akdeniz İhracatçılar Birliği (BAİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ümit Mirza Çavuşoğlu’dan geldi. Çavuoğlu kararın ivedilikle yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi.

 Çavuşoğlu'nun konuya ilişkin açıklamasında şu ifadeler yer aldı: "Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından 2 Mart 2023 tarihinde tarafımıza ulaşan yazı gereği domates ihracatı 14 Nisan tarihine kadar durdurulmuştur.İlgili yazı gereği domates ihracatının kısıtlamasına gerekçe olarak, domates fiyatlarında son günlerde yaşanan fiyat artışı, 11 ilimizi doğrudan etkileyen deprem nedeniyle gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarının sağlanması amacıyla tedbir alınması ihtiyacı gösterilmiştir.Bakanlığımızın kısıtlama kararından Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Filistin Devleti, Azerbaycan (Nahçivan dahil), Suriye'de güvenlik altına alınan bölgelere, Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri ve bağlı kuruluşları tarafından yapılacak ihracat başvuruları, AFAD, Kızılay gibi insani yardım kuruluşları ve bazı kuruluşlar bu kısıtlamadan hariç tutulmuştur.

ENFLASYONUN NEDENİ DOMATES DEĞİL

Öncelikle şunu belirtmek isteriz. İhracat kısıtlaması ile fiyat istikrarını sağlamak ne yazık ki mümkün olmayacaktır. Çünkü ülkemizde üretilen domatesin sadece çok düşük bir kısmı ihraç edilmektedir. Üretimin yarıdan fazlası, yüzde 70, yüzde 80 gibi oranlarda ihracat yapılıyor olsaydı, fiyat istikrarının bozulmasından bahsedebilirdik. Ancak ne yazık ki ihracat, üretimin yüzde 5'i bile değil. Domates ve diğer tüm gıda ürünlerinde fiyatların artmasına neden olan husus girdi maliyetlerinin yükselmesidir. Son yıllarda başlayan dövizdeki artış ve dünyadaki bütün hammadde ve diğer girdi maliyetlerinin hızlı yükselmesi sadece domates, yaş sebze meyve ürünleri değil, A'dan Z'ye ülkemizde üretilen tüm ürünlerin fiyatı artmıştır.

FİYATLAR DAHA DA ARTAR

Bilindiği gibi 2015 yılında yaşanan uçak krizi ile ülkemizin domates ve diğer yaş meyve sebze ürünlerinin ihracatı ciddi şekilde yara almıştı, aradan geçen yıllara rağmen hala o günlerin ihracat rakamlarına ulaşılamamıştır. Dinamik bir yapıya sahip olan ticaret sektöründe Türkiye'den oluşan boşluğu başka ülkelerin aktörleri doldurmuş ve bu pazar kayıpları maalesef telafi edilememiştir.Şimdi yaklaşık 40-45 günlüğüne getirilen kısıtlama büyük emekler harcanarak elde edilen pazarlarda yine kalıcı tahribat yaşamamıza neden olacaktır. Yeniden geri dönmemiz, o pazarlarda yeniden hakimiyet sağlamamız çok uzun zaman alacağı gibi belki de hiç gerçekleşmeyecektir.Bu karar ülkemizde en başta üreticileri olumsuz etkileyecektir. Sonraki dönemlerde çiftçiler zarar gördüğü için üretimden uzaklaşacak ve sebze meyve fiyatları üretim azalmasına bağlı olarak mevcut fiyatların daha da artmasına neden olacaktır.Hem üretici, hem ihracatçı, hem de çalışan, tedarikçi ve yan sektörler domino etkisi ile bu durumdan kaynaklı ekonomik çöküş içerisine gireceklerdir.Bu kararın hiçbir ön bilgilendirme yapılmadan alınması, alınan sipariş ve yapılan program taahhütleri açısından zinciri ve müşteri mağduriyetlerini ortaya çıkaracak, hem ekonomik hem de müşteriler ile güven problemi başlatacaktır.Sebep gösterildiği üzere, aşırı fiyat artışı ve gıda arz güvenliği açısından rahat bir döneme girdiğimiz bu günlerde, böyle bir kararın alınması zamanlama açısından doğru değildir. Havaların ısınmaya başladığı son 1 haftada zaten yüzde 30-40 oranında bir fiyat düşüşü arz talep dengesine göre oluşmuştur.Bu kararın ivedilikle gözden geçirilmesini, kararın iptal edilerek, sektörün ve üreticinin zor günler yaşamasının önüne geçilmesini, fiyatların düşmesi için maliyetlerin düşürülmesi gibi başka önlemlerin alınmasını bekliyoruz."

ALİ BAHAR: SEKTÖRLE İSTİŞARE EDİLMELİ

Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Başkanı Ali Bahar “Bakanlığın bu tebliği geri çekerek sektörle istişare etmesi doğru olacaktır. Bu yönde girişimlere başlamış bulunuyoruz” diye konuştu. Bahar, “Böyle bir karar alınması şaşırtıcı ve hatalıdır. İhracatı zaten zor koşullarda yapılan ürünlerde bu geçici karar ihracat pazarlarımızı tümüyle kaybetme riskini beraberinde getirmektedir. Bu karardan bir dönüş yoksa esnetilmeli ve en azından 48 saat süre tanınmalıdır İhracatçı firma bazında bir kota sunulmasını istiyoruz, aksi taktirde ihracatımızda geri dönüşü olmayan yaralar açılacaktır” diye konuştu. Ülkemizdeki deprem felaketinden ötürü ağır tahribat gören Hatay, Adıyaman bölgesine de olumsuz etkilerinin altını çizen Başkan Bahar, “İhracat, paketleme ve seralarda toplama faaliyetlerinde on binlerce işçi istihdam ediliyor. Bu bir nebze de olsa yaralara merhem oluyor ancak bu kısıtlama ile çalışamayan işletmeler işçilerini çıkarmak zorunda kalacaklar ve yaralar daha da derinleşecektir” dedi.

REKABET GÜCÜ ORTADAN KALKAR

Planlama yapılmadan, ihracatçı ve üretici ile istişare olmadan alınan kararların sektöre uzun yıllar etki edeceğini kaydeden Başkan Bahar, “Yıllarca rakip üretici ülkelerden güçlükle elde edilen pazarların bir günde kaybedilmesine sebebiyet verecek bir karar. Bu pazarların kaybı da bir sonraki yılın üretim planlamasını çok ciddi şekilde etkileyecektir” diye konuştu. Zincir marketlerin taahhüt altında olan Türkiye’de ki ihracatçılara ağır sorumluluklar yüklediğini dile getiren Başkan Ali Bahar, “İhracat izni verildiğinde ihracat yapacak maddi güçte ihracatçı sayısı ciddi azalacaktır. Sektör ağır tahribat görecektir. Ayrıca devam etmeyen ticari faaliyette ticari alacaklar ciddi tahsilat kaybına neden olacaktır” dedi.

ÜRETİCİ BÜYÜK ZARARA UĞRAR

Domateste tür çeşitliliği nedeniyle fiyat yelpazesinin de geniş olduğuna işaret eden Başkan Bahar, “Bazı domates türlerinin fiyatı genellikle daha yüksektir. Kuraklık nedeniyle temel gıda ürünlerinde önümüzdeki aylarda bu tür başka tedbirler alınabilir ama bu ürünler örtü altı üretim ürünleri olmamalıdır. Örtü altı üretim tarla ürünlerinden farklı, özellikli ürünlerdir” dedi. Nisan ve Mayıs döneminde daha ağır sorunların olacağını kaydeden Başkan Bahar, “Tek mahsül üretim domateslerinin ürün fiyatları mevsim itibariyle zaten düşecek ve bu dönemde böyle bir yasaklama yapılması üreticide ağır tahribatlara neden olacaktır” diye konuştu. Fikret GÜLCÜ

RAKİPLER DURUMU FIRSATA ÇEVİRECEKLER

En az 48 saat süre verilmesi gerektiğini dile getiren Başkan Bahar sözlerini şöyle sürdürdü, “14 Nisan’da açılsa dahi yabancı zincir marketler başka tedarikçi ülkelerle anlaşmalar yaparak taahhüt verecektir ve Türkiye için dönüşü uzun yıllar alacaktır. Kaldı ki rakip üretici ülkeler özel ve uzun süreli anlaşmalar yapmadan ürünlerini vermeyeceklerdir. Bağlayıcı olmak için durumu fırsata çevireceklerdir. Hali hazırda taahhüt edilmiş işletmelerde yabancı marketlere hazırlanmış ürünler an itibariyle yasak kapsamına girmesi milyonlarla ifade edilen değerlerin kaybolmasıdır.” HABER MERKEZİ