Çiçek aşısının bulunması tıptaki en önemli gelişmelerden biridir ve modern aşılama uygulamalarının öncüsü olmuştur. Bu sayede çiçek hastalığı gibi ölümcül bir hastalık tarihe karışmıştır. Peki, çiçek aşısı ne zaman bulundu? İşte tüm detaylar…
Çiçek Aşısı Ne Zaman Bulundu?
Çiçek aşısı ne zaman bulundu sorusunun cevabı tarihte bir dönüm noktasıdır. 1796 yılında İngiliz Doktor Edward Jenner tarafından geliştirilen bu aşı, bulaşıcı hastalıklara karşı ilk aşı olma özelliğini taşır. Jenner nispeten hafif olan sığır çiçeği virüsünün ölümcül çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazandırdığını gözlemleyerek bu aşıyı geliştirmiştir.
Bu keşif milyonlarca insanın hayatını kurtarmış ve aşılama kavramının temelini atmıştır. Çiçek aşısı 1980 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından çiçek hastalığının tamamen ortadan kaldırıldığı ilan edilene kadar yaygın olarak kullanılmıştır. Ayrıca aşılamanın bulaşıcı hastalıklarla mücadelede ne kadar etkili olabileceğinin örneklerinden biridir.
Çiçek Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Çiçek aşısı çocukluk döneminde bağışıklık sistemini güçlendirmek ve bulaşıcı hastalıklara karşı koruma sağlamak amacıyla yapılan önemli bir aşıdır. Aşılama takvimi ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. Genelde iki doz halinde uygulanır. Çoğu ülkede ilk doz bebekler 12-15 aylıkken yapılır. Bu yaşta bağışıklık sistemi aşıya daha iyi yanıt verir. İkinci doz ise çocuk 4-6 yaş aralığındayken gerçekleştirilir.
İki dozun verilmesinin nedeni bağışıklık sisteminin daha güçlü ve uzun süreli bir koruma geliştirmesini sağlamaktır. Tek dozda bağışıklık oluşabilir, ancak ikinci dozla bu bağışıklık daha da güçlenir ve yıllar sürebilir.
Çiçek Aşısı Ne Zaman Bitti?
Bu aşı sayesinde bir zamanlar milyonlarca insanın hayatını kaybettiği çiçek hastalığı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1980 yılında tamamen yok edilmiş olarak ilan edilmiştir. Hastalığın tamamen ortadan kalkmasıyla birlikte rutin aşılama programlarından çıkarılmıştır.
Fakat bu durum aşının üretiminin tamamen durduğu anlamına gelmez. Türkiye'de de çiçek hastalığı 1957 yılında görülen son vakadan sonra ortadan kalkmıştır. 1980’lerden sonra ise rutin aşı uygulamaları durdurulmuştur. Bu durumda çiçek aşısı ne zaman bulundu, kim buldu? Sizin için araştırdık.
Çiçek Aşısı Kim Buldu?
Çiçek aşısını bulan kişi İngiliz Doktor Edward Jenner'dır. 1796 yılında deneylerini bir çiftçinin ineğinden süt sağarken bulaşan sığır çiçeği hastalığına yakalanmış bir kız çocuğu üzerinde gerçekleştirmiştir. Daha önce sığır çiçeği geçiren bu çocuğa, çiçek hastalığına yakalanmış bir hastadan alınan sıvı enjekte etmiştir. Kız çocuğu çiçek hastalığına yakalanmamış, bu da Jenner'ın teorisini doğrulamıştır.
Çiçek aşısı ne zaman bulunduğuyla ilgili bu deney, hastalığa karşı etkili bir aşı geliştirilmesinin yolunu açmıştır. Jenner'in buluşu, aşılama kavramının temelini atmış ve günümüzde kullanılan birçok aşı için öncü olmuştur. Dolayısıyla Edward Jenner, tıp tarihinde "aşılamanın babası" olarak anılmaktadır.
Türkiye'de Çiçek Aşısı Ne Zaman Başladı?
Türkiye'de çiçek aşısının tarihi 18. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde 18. yüzyılın başlarında çiçek hastalığı oldukça yaygın ve ölümcül bir hastalıktı. Bağışıklık kazandırmak amacıyla aşılama yöntemleri uygulanmaya başlandı. Türkiye'de çiçek aşısının sistematik olarak uygulanması ve üretimi ise 19. yüzyılda hız kazanmıştır.
Eğer çiçek aşısı ne zaman bulundu ve ülkemizdeki başlangıcını merak ediyorsanız 1885 yılında aşı uygulaması için ilk kanun çıkarılmıştır. 1892'de ise Türkiye'nin ilk çiçek aşısı üretim evi kurulmuş ve büyük ölçekli yerli üretime başlanmıştır. 20. yüzyıla gelindiğinde çiçek aşısı uygulamaları daha da yaygınlaşmış ve çiçek hastalığı vakaları önemli ölçüde azaltılmıştır.
Çiçek Hastalığı Ne Zaman Ortaya Çıktı?
Çiçek hastalığının kesin olarak ne zaman ortaya çıktığına dair net bir tarih mevcut değildir. Ancak arkeolojik bulgular ve kayıtlar bu hastalığın binlerce yıl önce insanlık tarihinde var olduğunu göstermektedir. Mısır mumyalarında görülen deri lezyonları çiçek hastalığına işaret eden en eski kanıtlardan biridir. Ayrıca Çin, Hindistan ve Avrupa'da kadim uygarlıklara ait yazılı kaynaklarda çiçek hastalığına benzer belirtilerden bahsedilmesi hastalığın geniş coğrafyalarda yaygın olduğunu göstermektedir.
16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'da yaşanan büyük çiçek salgınları, toplumlar üzerindeki yıkıcı etkilerini gözler önüne sermiştir. Bu dönemde milyonlarca insanın ölümüne neden olmuş ve özellikle çocuk ölümlerinde kritik bir faktör olmuştur.
Osmanlı’da İlk Çiçek Aşısı Ne Zaman Yapıldı?
Yapılan araştırmalar Osmanlı İmparatorluğu'nda çiçek hastalığına karşı aşılama yöntemlerinin 18. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlandığını göstermektedir. Özellikle Lady Mary Wortley Montagu adlı İngiliz aristokratın 1718 yılında Osmanlı'da bulunduğu sırada gözlemlediği ve oğluna da uyguladığı variolasyon (çiçek hastalığına yakalanmış kişiden alınan kabukçukların sağlıklı kişilere bulaştırılması) yöntemi, Osmanlı'daki aşılama uygulamalarına dikkat çekmiştir.
Montagu'nun bu deneyimi Avrupa'da da çiçek aşısına olan ilgiyi artırmıştır. 19. yüzyılda ise Osmanlı'da aşı uygulamaları daha sistematik hale gelmiştir. 1885 yılında da kanun çıkarılmıştır.
Türkiye'de Çiçek Aşısı Ne Zaman Kaldırıldı?
Çiçek aşısı ne zaman bulundu sorusu ile beraber kaldırılma dönemi de merak edilmektedir. Türkiye'de 1980'lerden sonra rutin aşılama programından çıkarılmıştır. Bu karar dünya genelinde çiçek hastalığının tamamen yok olması ve Türkiye'de de uzun yıllar boyunca bu hastalığın görülmemesi üzerine alınmıştır.
1957 yılında Türkiye'de görülen son çiçek hastalığı vakasıyla birlikte ülkemizde bu hastalıkla mücadelede büyük başarı elde edilmiştir. Bu başarının temel nedenlerinden biri sistemli olarak yürütülen aşılama programlarıdır. 1980'lerden sonra çiçek hastalığının dünya genelinde de yok edilmesiyle birlikte rutin aşılama ihtiyacı ortadan kalkmış ve Türkiye'de de çiçek aşısı uygulamaları durdurulmuştur. Fakat olası risklere karşı bazı ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de sınırlı miktarda çiçek aşısı üretimi devam etmektedir.
Çiçek Aşısı Maymun Çiçeğinden Korur Mu?
Çiçek aşısının maymun çiçeği virüsünden koruyabildiğine dair çeşitli kamuya açık bilgiler yer almaktadır. Çiçek ve maymun çiçeği virüsleri aynı virüs ailesine (Orthopoxvirinae) ait olduğu için çiçek aşısının maymun çiçeğine karşı da bir miktar koruma sağladığı bilinmektedir. Özellikle 1980'lerden önce çiçek aşısı olan kişiler maymun çiçeğine karşı belli bir bağışıklık kazanmış olabilirler. Yine de bu koruma tam ve kalıcı olmayabilir.
Dünya Sağlık Örgütü, Afrika'daki bazı çalışmalara dayanarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yaklaşık %85 oranında koruyabileceğini belirtmektedir. Bu oran kişiden kişiye ve bağışıklık sisteminin durumuna göre değişebilir. Çiçek ve maymun çiçeği virüsleri tamamen aynı olmasa da genetik olarak birbirine çok yakındır. Ancak virüslerdeki küçük farklılıklar, aşı etkinliğini azaltabilir.
Bu içeriğimizde çiçek aşısı ne zaman bulundu sorusunu ayrıntılı şekilde ele aldık.
