Hıdırlık Kulesi – Cumhuriyet Meydanı – Doğu Garajı arasında kalıntılarını gördüğümüz İlkçağda adı Attaleia olan antik kent, adını kurucusu 2. Attalos’tan (Attalos Philadelphos) almıştır. (Strabon, Coğrafya 14. 4. 1) Yunancada halen kullanılan bu isim daha sonra Türkçe'ye Adalia ve ardından Antalya olarak geçmiştir.
ATTALOS KİMDİR?
M. Ö. 159-138 yılları arasında Bergama Kralı olan Attalos Philadelphos, 1. Attals’un (Attalos Soter ve Kyzikoslu kraliçe Apollonis'in oğlu, 2. Eumenes’in kardeşidir. Attalus, kral olmadan önce başarılı bir askeri komutandı. MÖ 192'de kardeşi Eumenes tarafından Seleukoslardan 3. Antiochus’a karşı uyarıda bulunmak üzere Roma'ya gönderildi. MÖ 190 yılında Seleukoslara karşı yenilgiyle sonuçlanan Magnesia Savaşı'nda yer aldı. MÖ 189 civarında, kuvvetlerinin Galatya'da Gnaeus Manlius Vulso komutasındaki Roma Ordusu yanında savaşmasına önderlik etti. MÖ 182-179 yılları arasında I. Pharnaces yönetimindeki Pontus Krallığı'nı mağlup ederek Bergama Krallığı’na yeni topraklar kattı. 172 yılında Roma ziyaretinden dönen Eumenes, Cirrha yakınlarında saldırıya uğradı. Kardeşinin öldüğünü duyan Attalos, Bergama Kralı oldu ve Eumenes’in eşi Stratonike ile evlendi. Saldırıdan sağ kurtulan Eumenes, geri döndüğünde Stratonice'den boşandı ve kavga etmeden iktidarı ağabeyine devretti.
İHANETİ REDDETTİ
Attalus ayrıca Roma'ya sık sık diplomatik ziyaretlerde bulundu; Bergamalı Andronicus gibi saygın kişileri elçiler göndererek Romalıların itibarını kazandı. Romalılar kardeşini devirmesi için ona yardım teklif ettiler ama o reddetti. Kardeşi MÖ 159'da öldüğünde, yeğeni o dönemde hüküm sürmek için çok genç olduğundan, naip olarak tahta çıktı ve Stratonice ile bir kez daha evlendi. Romalılar, MÖ 156-154'te 2. Prusias'a karşı yaptığı savaşlarda ona yardım etmişlerdi. MÖ 149'da II. Nikomedes Epiphanes'in Bithynia tahtını babası Prusias II'den almasına yardım etti. Krallığının son yıllarında Perslerin baskınını püskürttü.
PHİLADELPHİA VE ATTALİA’YI KURDU
Attalus, yakın arkadaşı Kapadokya'lı Ariarathes V'in yardımıyla krallığını genişletti ve Philadelphia (Alaşehir -Manisa) ve Attalia (Antalya) şehirlerini kurdu. Attaleia, Attalus'un güçlü filosu için bir deniz üssü görevi görüyordu. 2008 yılında Doğu Garajı arazisinde yapılan kazılarda MÖ 3. yüzyıla tarihlenen kalıntılar ortaya çıkarıldı; bu da Attalea'nın daha önceki bir kasabanın yeniden inşası ve genişletilmesi olduğunu gösteriyor.
BİLİMİN VE SANATIN HAMİSİ İDİ
Sanat ve bilimin hamisi olarak biliniyordu ve işleme sanatında yeni bir türün mucidiydi. Kardeşi Eumenes ile birlikte Pergamon'u bir kültür merkezi yaptı; 200 bin kitaplık bir birikime ulaşan Pergamon Kütüphanesi’ni büyütüp zenginleştirdi. Kuzu ve keçi derilerinden yapılan ve bugün parşömen olarak bilenen Pergamene Karte'nin geliştirilmesinin ve kullanılmasını yaygınlaştırdı.
3. ATTALOS ROMA’YA VERDİ
M. Ö. 138 yılında yaşamını kaybeden Attalos’un yerine yerine yeğeni Attelidler hanedanının son kralı 3. Attalus geçti. Bergama Krallığı 3. Attalos’un ölümü (M. Ö. 133) öncesinde krallığı Roma'ya miras bırakmasıyla Roma İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.
ESERLERİ ATİNA’DA YAŞIYOR
Attalos Philadelphos, Atina’da inşa ettirdiği eserleriyle de tanınmakta. Atina'daki Attalos Stoası adı verilen, günümüzde müze olarak kullanılan 115 metre uzunluk ve 20 metre genişliğe sahip iki katlı ünlü galeri, 2. Attalos ve eşi Stratonike tarafından inşa edilmiş yapılardan biridir. Stoa, Attalos'un filozof Carneades'in gözetiminde aldığı eğitim nedeniyle Atina şehrine bir armağandı. Özgün yapıda, galerinin orta kısmının önünde, 2. Attalos’u Quadriga adı verilen dört atlı araba üzerinde gösteren bronz bir heykel de vardı. Eşi Stratonike'nin de stoada bir heykeli olduğu sanılıyor. 1950'li yıllarda en büyük katkıyı ünlü Rockefeller ailesinin yaptığı bağışlarla Atina'daki Amerikan Klasik Araştırmalar Okulu tarafından restore ettirilen Attalos Stoası, günümüz Atina'sında görkemliliğiyle dikkat çeken en önemli antik yapılardan biridir.
