Rusya, geçen yıl Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin arabuluculuğunda imzalanan, Ukrayna limanlarında kalan milyonlarca ton tahılın dünyaya ulaştırılmasını sağlayan, Tahıl Koridoru Anlaşması'ndan çekildiğini açıkladı. Tahıl Koridoru Anlaşması kapsamında son gemi, pazar günü Ukrayna'nın Odessa Limanı'ndan ayrılmıştı. Rusya kararını Türkiye, Ukrayna ve BM'ye bildirdi.
UKRAYNA TAHILI DÜNYA GENELİNDE YAKLAŞIK 400 MİLYON İNSANIN TEMEL BESİN KAYNAĞI
Ukrayna, dünyanın en büyük tahıl üreticilerinden biri. Rusya'nın, Şubat 2022'de Ukrayna'ya saldırmasıyla başlayan savaşın en önemli etkisi kıtlık tehlikesinin baş göstermesi oldu. Dünya Gıda Programı'nın verilerine göre, Ukrayna tahılı dünya genelinde yaklaşık 400 milyon insanın temel besin kaynağı. Savaşın başlamasıyla birlikte Ukrayna'dan tahıl sevkiyatının durması, özellikle Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde milyonlarca kişiyi açlık tehlikesiyle de karşı karşıya bıraktı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, dünya genelinde tahıl ve enerji fiyatlarının daha da artmasına neden oldu. Rusya'nın Karadeniz'e uyguladığı abluka nedeniyle milyonlarca ton tahıl, Ukrayna silolarında bozulma tehlikesiyle karşılaştı. Avrupa Birliği,
"Ukrayna'nın tahıl arzının sürdürülmesi, küresel gıda güvenliği için hayati önem taşımaktadır" diye açıklama yaptı.
Diğer yandan Tahıl Anlaşması, Kiev için de büyük önem taşıyordu, tahıl ihracatı, sadece Mart 2022'den bu yana Ukrayna ekonomisine yaklaşık 700 milyon dolarlık katkı sağladı.
TAHIL TAŞIYAN GEMİLER KARADENİZ'İ GEÇEREK İSTANBUL'A ULAŞIYORDU
Anlaşma, Ukrayna'nın kontrolündeki Karadeniz limanları Odessa, Çornomorsk ve Pivdennyi'den kontrollü bir şekilde tahıl ihraç edilebilmesini düzenliyordu. Bunun için gemilerin, üzerinde mutabık kalınan bir deniz koridoru boyunca Karadeniz'i geçerek İstanbul'a ulaşması planlanmıştı.
30 MİLYON TONDAN FAZLA TAHIL VE DİĞER GIDA MADDESİ İHRAÇ EDİLDİ
Tahıl Anlaşması yoluyla Mayıs 2023 itibariyle 30 milyon tondan fazla tahıl ve diğer gıda maddesi ihraç edildi. Tahılın yüzde 47'si Avrupa, yüzde 20'si Asya, yüzde 16'sı Türkiye, yüzde 13'ü Afrika, yüzde 4'ü orta doğu ülkelerine sevk edildi. Bundan özellikle yoksul ülkeler faydalandı. Buğdayın yüzde 64'ü gelişmekte olan ülkelere giderken, mısır sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelere neredeyse eşit oranda ihraç edildi.
KARADENİZ, UKRAYNA TAHILININ, DENİZ YOLUYLA, DÜNYAYA İHRAÇ EDEBİLMESİ İÇİN TEK SEÇENEK
Karadeniz Ukrayna tahılını deniz yoluyla dünyaya ihraç edebilmesi için tek seçenek konumunda. Açık denize erişim ve dolayısıyla daha fazla ihracat rotasına ulaşma imkânı ise Türkiye'nin kontrolündeki Çanakkale ve İstanbul Boğazları üzerinden mümkün. Tahıl Koridorunun son ermesindeki nedenlerden biri, gemilerin yüksek sigorta maliyetleri olabilir. Karadeniz'i geçmek isteyen gemilerin, binlerce dolara sigortalanması gerekiyor. Dolayısıyla nakliye şirketleri, Rusya'nın onayı olmadan gemilerin savaş bölgesinden geçmesine izin vermeye çekiniyor. Tahılın karadan taşınması da zor. Çatışmanın başlangıcından bu yana Ukrayna, Avrupa Birliği'nin doğu ülkeleri üzerinden de büyük miktarlarda tahıl ihraç etti. Ukrayna'dan doğudaki Birlik ülkeleri üzerinden yapılan sevkiyatlar, oradaki çiftçiler arasında kızgınlığa neden oldu. Çiftçiler, Ukrayna tahılının yerel arzı baltaladığını ve mahsulleri için artık bir pazarın olmadığını iddia etti. Avrupa Birliği, bu sorunu çözmek için haziran ayı başında ithalata kısıtlamalar getirdi. Tahıl Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya üzerinden taşınabilse de bu ülkelerde satılamıyor artık. Rusya taleplerinin karşılanmadığından ve Batı yaptırımlarının kendi tarım ürünlerinin ihracatını engellemesinden şikayetçi. Rusya'nın tahıl ihracatı, Batı'nın uyguladığı yaptırımlarının dışında tutuluyor.
KREMLİN'DEN YAPILAN AÇIKLAMA: "ANLAŞMA BUGÜN İTİBARİYLE ARTIK YOKTUR"
Şimdi ne olacak? Anlaşma geçen yıl üç kez uzatılmış, Rusya Kırım'da filosuna düzenlenen saldırının ardından Ekim ayında kısa süreliğine anlaşmaya katılımını askıya almıştı. Rusya aynı zamanda, tarımsal ödemeleri yapan Rosselkhozbank’ın küresel Swift sistemine yeniden bağlanmasını istiyor. Acaba istekleri yerine getirilirse, bir kez daha uzat6ılır mı Tahıl koridoru? Tahıl Doğu’dan, Batı’ya geçmezse, Afrika, Ortadoğu, Avrupa aç mı kalacak?
