“Bir yandan yerli üretimin, bir yandan da güneş enerjisi teşviklerinin artması güneşten elektrik üreticilerinin de artmasını sağladı. Bu sevindirici tabloda, çatısına veya arsasına güneş santrali kurmak isteyenlere uzmanından bazı önerileri de sayfamıza taşımalıydık… GES Bağımsız Denetim Firması SolPEG Türkiye Koordinatörü Can Tutaşı ile GES’lerin kurulumundan hizmet sürecine denetimleri konuştuk…” Röportaj: Işık TUNÇELGES Bağımsız Denetim Firması SolPEG Türkiye Koordinatörü Can Tutaşı, güneş santrallerinin denetimlerinin kurulum aşamasında yapılmasıyla enerji üretiminin %100 verimlilikle gerçekleşeceğini vurguladı. Hangi aşamada ne gibi kontrollere ihtiyaç var?Fotovoltaik güneş enerjisi yatırımcıları için son dönemlerde gittikçe önem kazanan konu yapılan işin kalitesi olmaya başladı. Bu çapta uzun vadeli yatırımlar için, sorunların en erken şekilde tespiti sistemin hem uzun yıllar dayanabilirliğini arttırmakta hem de üretimden elde edilen gelirin maksimum seviyede taşınmasını sağlamaktadır. Bu kapsamda projelerin tasarım aşamasından devreye alındıktan sonra belirli periyotlarla gözden geçirilmesine kadar tüm aşamalarında kontrol altında tutulması esas olmalıdır. Temelde 4 aşamada denetim mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bunların ilki doğru tasarım ile birlikte üretim tahminlemesidir. Temelleri sağlam atılmamış her inşa için olduğu gibi dizaynında problem olan GES’lerde de geri dönüşü olmayan hatalarla karşılaşmak mümkündür. Dizayn aşamasında dikkat edilmesi gereken husus ise sistemin kurulacağı topoğrafyaya uygun olarak üç boyutlu tasarım ile genel yerleşimin yapılmasıdır. Buna ek olarak sistemin elektriksel dizayn parametrelerinin sistemin performansına olumsuz etkilerinin olmamasına ve verilen kapasite için maksimum kurulu güç ve maksimum verim elde edilmesine özen gösterilmesi sistem dizaynının kontrolünün önemini göstermektedir. İkinci aşamada hizmet verdiğimiz konu sistemin inşası devam ederken süper vizörlük ederek ilerleyişin kontrol edilmesi ve sistem tamamlanmadan ilgili düzeltmelerin yapılmasıdır. Bu sayede kalıcı düzeltmeler sağlanarak geri dönüşü olmayan hataların önüne geçilmiş olacaktır. Bu aşamada tavsiye ettiğimiz kontrol noktaları genellikle; konstrüksiyon veya montaj sisteminin projelendirme ve uluslararası standartlara uygunluğunun incelenmesi, panel ve evirici montajı, elektriksel bağlantıların ve kablolama işçiliğinin kalitesinin denetlenmesidir. Sistemin doğru bir şekilde devreye alınıp, çalışmasının ardından final denetimi sistem üzerinde yapılacak performans ölçümleri, termal testler, elektriksel anlamda güvenliği sağlayacak testleri ki bunların en önemlilerinden biri topraklamadır, kalan işçilik kontrolleri ile sistemin işleyişine katkıda bulunacak testler olmazsa olmazdır.Denetim konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar neler?Her işte olduğu gibi denetim konusunun da yatırımcılara doğru izah edilmesi gerekiyor. Ayrıca yapılan denetimlerin uluslararası standartlara bağlı kalınarak yapılması önemli bir husustur. Bu standartların en önemlilerinden biri IEC 62446 Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemler, sistem dokümantasyonu, devreye alma deneyleri ve muayene için asgari kuralları içermektedir. Buna ek farklı standartlar ve tecrübeye dayalı kontrol listeleri oluşturulmalıdır. Buradaki en önemli hususlardan biri kontrollerin tüm sistemin tamamı için %100’lük kapsamda yapılmasıdır. Özellikle termal kontroller ve akım-gerilim elektriksel ölçümleri gibi testlerde belirli oranlarda örneklemeye bağlı kalmadan tüm panellerin tek tek kontrol edilmesi ve elektriksel ölçümlerin tüm diziler için yapılmasını tavsiye ediyoruz. Çünkü bu tarz sistemlerde probleme, uygulamanın tamamında değil genelde küçük bir kısmında rastlanmaktadır. Bu durumda örneklemeyle yapılacak testlerde problemli kısmı gözden kaçırma ihtimali çok yüksektir. Bu yüzden yatırımcıların detaylı bir şekilde sistemin tamamında testleri istemesi tavsiye edilir. Bir diğer önemli husus ise sistemin sadece problemlerini tespit etmek değil problemlere olası çözüm önerileri ve optimizasyon yönergeleri sunacak bir denetim sürecinin gerçekleştirilmesidir. Bu bilgi birikimini sunabilecek altyapıya sahip olan firmayla çalışmak önemlidir. Testlerin yapıldığı cihazların kalibrasyonlarının yapılması, yüksek hassasiyet ve çözünürlükte olması ve tabi ki doğru kullanımı raporların kabul edilirliğini arttırır. Süreç aslında problemleri tespit etmekle bitmiyor, sonrasında bulguların taraflarla birlikte değerlendirilmesi sırasında savunulmalarını sağlayacak tecrübe, bilgi birikimi, uluslararası kabul görmüşlük büyük öneme sahiptir. Bu testlerin uygun meteorolojik koşullarda ve doğru zamanda yapılması, ölçümlerin doğruluğunu arttırmaktadır. Buna ek olarak uluslararası standartların yanı sıra yerel regülasyonun talebi olan kontrol noktalarına hakim bir ekiple bu denetimin gerçekleştirilmesi de önemlidir. Bu yüzden de uluslararası bir denetim firması bile olsanız yerel regülasyonu yakından takip etmeniz ve buna bağlı kalarak denetleme yapmanız gerekmektedir. Bizim yatırımcılarımızı uyardığımız en önemli konulardan biri de denetim sürecini sona bırakmamaları; projelendirme aşamasından itibaren işi kontrol altında tutmalarıdır.Türkiye’de yapılan işleri genel olarak nasıl yorumluyorsunuz? Ve yapılan işlerde en çok ne gibi problemlerle karşılaşıyorsunuz? Türkiye’de Fotovoltaik; yeni, gelişen ve büyüyen bir pazar. Bu yüzden çok farklı ekiplerin dahil olduğu çok farklı kalitede işleri görmek mümkün. Gerçekten bu işleri profesyonel olarak yürütüp başarılı tesislerin kurulmasını gerçekleştiren firmalar varken, çok temel hatalarla hayal kırıklığına uğradığımız sahalarda mevcut. Aynı firmaya ait aynı dönemlerde inşaatı yürütülmüş farklı tesislerde bambaşka problemler görebiliyoruz. Bu durumun en temel sebebi ise farklı ekiplerin işçiliği ve bu işçiliklerin şirket iç denetimi ve koordinasyonuyla kontrol altında tutulmamasıdır.Çalışmalarımızda dikkatimi çeken konulardan biri de malzemedeki bir problemin işçiliğe veya işçilikteki bir problemin malzemeye yüklenmesidir. Bu tür problemlerin önüne geçebilmek için testleri sahada ve mobil laboratuvara benzer test ortamında gerçekleştiriyoruz. Bu sayede ve tüm süreçte sahada bulunarak malzeme kalitesi ve montaj öncesi-sonrası çok rahatlıkla değerlendirilmekte yanlış yargıların önüne geçilebilmektedir.Güneş enerjisinden yararlanmak adına yeni uygulama alanı olacak çatı GES pazarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Çatı pazarından umutluyuz. Daha küçük kurulumların olduğu ancak daha yaygın bir pazar alanı ile her kesime hitap edecek bir pazar anlayışının karşımıza çıkacağının bilincindeyiz. Bu yüzden de şimdiden hazırlıklarımızı tamamladık. Endüstriyel tipten küçük ölçekli mesken veya ticarethane abonesi seviyesinde uygulamalara geçişte öngördüğümüz konulardan biri sistemin sürekli göz önünde olması ve gelir-gider dengesinin söz konusu olmasıdır. Bu aşamada büyük bir kesim yatırımcımız kurulu sistemin kalitesini ve performansını daha yakından takip edecektir. Ayrıca küçük yatırımlarda mahsuplaşmadaki fark daha belirgin olacak ve yatırımcının dikkatinden kaçmayacaktır.